Speenkruid
Ik verdrijf somberheid
Dat is dan toch weer een beetje slikken, hè!
Afgelopen week zaten we nog met blote armen in de zon, misschien zelfs al met een BBQ aan. Het voelde als een belofte, de eerste echte voorjaarsdagen waarin alles weer lichter en warmer lijkt.
Nu blaast er weer een gure noordenwind en klettert de ijzige regen af en toe genadeloos neer.
En ja, we weten het wel, het is pas maart. Maar als je eenmaal van die eerste zonnestralen hebt geproefd, wil je maar één ding: dat de lente blijft. Dat ze zich niet meer terugtrekt achter regen en kou, maar ons vol overgave omarmt met warmte en licht.
Heel gek is het dan ook niet als je je op zulke dagen wat minder opgewekt of zelfs ronduit chagrijnig voelt.
Maar gelukkig staat Speenkruid dan voor je klaar om somberheid te verdrijven en je op te vrolijken.
Een wonderlijk plantje
Speenkruid (Ficaria verna verna) is een wonderlijk plantje.
Ogenschijnlijk vanuit het niets fleurt hij ergens in maart ineens de bermen, velden en bosbodems op met zijn goudgele kleur. Alsof hij de winterse grauwheid met een zwierig gebaar aan de kant veegt.
Hij heeft wat weg van een boterbloem die erg laag bij de grond groeit, en dat is geen toeval want hij behoort tot dezelfde familie.
Het is de moeite waard om Speenkruid eens van wat dichterbij te bewonderen. De blaadjes zijn hartvormig en hebben een prachtige glans, waardoor ze bijna lijken op kleine groene edelstenen tussen het gras. En zijn stervormige bloemen zijn net kleine zonnetjes die vrolijk door het gras huppelen.
Een vroege vriend voor de hommels
Met een beetje geluk hoor je het vriendelijke gezoem van een hommel, die precies vindt wat ze zoekt: een vroege bron van stuifmeel. Want hoewel Speenkruid geen nectar produceert, is hij een rijke leverancier van stuifmeel, een onmisbare voedingsbron voor hommelkoninginnen en andere vroege bestuivers.
Zonder hem zouden veel insecten na hun winterrust nog even moeten wachten op betere tijden. Maar Speenkruid wacht niet. Hij voelt de eerste warmte en grijpt zijn kans.
De kunst van perfect timen
Speenkruid ligt het grootste deel van het jaar verborgen, net onder de grond. Maar zodra de bodemtemperatuur stijgt dan baant hij zich met rasse schreden een weg naar de oppervlakte.
Want hij heeft haast.
Hij moet profiteren van de licht en de zon voor zolang het kan. Want zodra de bomen en struiken hoog boven zijn hoofd vol in blad staan, blijft er niet genoeg licht over voor deze bodembewoner.
Zijn bloemen openen zich alleen bij zonlicht en sluiten zich bij de schemering of bij nat weer. Dit slimme trucje heet hygrochastie en zorgt ervoor dat zijn stuifmeel niet verloren gaat in een maartse bui.
Ergens in mei is speenkruid uitgebloeid en dan kun je in de oksels van de bladeren de zogenoemde speentjes vinden. Dit zijn kleine knolletjes waarmee het Speenkruid zich kan verspreiden. Wanneer de bovengrondse delen afsterven, blijven deze knolletjes achter in de grond, wachtend op een nieuwe kans.
Zijn naam zou hier vandaan komen, omdat de knolletjes wel wat weg hebben van kleine speentjes. Maar er is nóg een verklaring..
Oud woord voor aambeien
Speenkruid werd traditioneel gebruikt bij aambeien en ‘speen’ is een oud woord voor aambeien.
De wortelknolletjes leken op gezwollen bloedvaten, en volgens de signatuurleer zou de plant dan ook helpen bij deze kwaal. Vroeger maakte men er zalfjes van, maar de verse plant bevat giftige stoffen, die irriterend kunnen werken dus vandaag de dag gebruiken we hem niet meer.
Daarnaast werd Speenkruid soms als vroege voorjaarsgroente gegeten, omdat het rijk is aan vitamine C. Dit gebeurde vooral in tijden van scheurbuik, maar ook hier zit een addertje onder het gras: zodra de plant begint te bloeien, worden de bladeren giftiger. Dit maakt het een riskante lentegroente.
Maar dat geeft niet. Speenkruid heeft een andere taak.
Een baken van licht in sombere dagen
Wat Speenkruid misschien wel het beste kan, is wintersomberheid verdrijven.
Wanneer maart zijn staart roert en de winter zich nog even laat gelden, staat Speenkruid voor je klaar om je op te vrolijken met zijn felle kleuren en ontembare levenslust. Hij laat zich niet tegenhouden door een grijze lucht of een gure wind. Hij bloeit, gewoon omdat het kan.
En dat is precies waar hij jou bij kan helpen.
Hij moedigt je aan om niet bij de pakken neer te gaan zitten, maar met volle teugen te genieten van de zon. En als de zon zich even achter een regenwolk verschuilt, dan sluit je simpelweg je blaadjes en geniet je van de warmte die je hebt opgeslagen. Want uiteindelijk zal de zon altijd weer terugkeren.
En zodra Speenkruid verdwijnt, weet je het zeker: De lente is nu echt begonnen! ☀️
Lieve Lezer, geniet van elke warme zonnestraal. En mocht je tijdens je wandeling toch overvallen worden door een gure maartse bui, kijk dan eens naar het Speenkruid. Ook al heeft hij zijn bloemblaadjes gesloten, tussen de glanzende hartvormige blaadjes door fluistert hij je toe:
Hou vol, de lente is in zicht!
Warme groet,
Astrid 🌿
