Een ontmoeting met een offerbron 🌿
Een spontane zoektocht
Vorige week schreef ik over het werken met de bezielde natuur. Hoe de Sámi dit doen via hun Yoik en hoe ik in de loop der jaren mijn eigen methode ontwikkeld heb door te werken met Kruidensymbolen.
Ik had je voor vandaag het verhaal achter het ontstaan van de Kruidensymbolen beloofd.
Maar … ;)
Ik was onderweg naar Sunne, een stadje in de buurt, via een andere weg dan normaal. Ik genoot van de rit en het landschap en kroop met 60 km/uur over een weg waar je 80 mag. Gelukkig krijg je hier dan geen boze blikken, en het geeft mij de tijd om lekker om me heen te kijken.
Ik reed langs één van de vele grusweggetjes toen mijn oog op een klein blauw bordje viel. Ik ken die bordjes inmiddels maar al te goed, en na een snelle blik om te kijken of er geen verkeer achter me zat, ging ik in de ankers en reed ik met een bloedgang terug.
Door heel Zweden worden historisch interessante plekken aangeduid met een soort blauw straatnamenbordje met de Raidho rune erop en in één woord het type plek dat je kunt verwachten.
‘Offerkälla’, stond er op dit bordje, oftewel ‘offerbron’.
Ik kan je zeggen, van dit soort bordjes slaat mijn hart altijd een keer over!
Nu bieden deze bordjes geen enkele garantie dat je de plek ook vindt, haha. Negen van de tien keer rij je het pad in om bij de volgende kruising weer met lege handen te staan, omdat er geen enkel vervolgbordje staat. Of je belandt midden in het bos, zonder ook maar enige andere aanwijzing.
Ik heb er al heel wat vruchteloze zoektochtjes opzitten, kan ik je vertellen.
Dit bordje zag er redelijk nieuw uit en de grusweg goed bereden, dus ik besloot het erop te wagen. Vijf km hobbelde ik door het bos en zag niets anders dan naaldbomen en mos. Net op het moment dat ik de zoektocht wilde opgeven zag ik een tweede bordje. Yes!
Hobbel de hobbel ging het pad verder tot ik op een doodlopende rotonde in het bos uitkwam. En warempel, na een beetje zoeken, vond ik nog een bordje!
Op mijn goede schoenen, want ja, ik ging boodschappen doen, sloeg ik nieuwsgierig het modderpad in. Er was geen ziel te bekennen en doodstil, alsof het bos haar adem inhield. Vol verwachting volgde ik het pad tot ik bij een kleine open plek kwam. Ik hoorde het rinkelen van een waterstroompje en … vond de bron!
Matteskällan
De bron draagt de naam Matteskällan (zie het filmpje onderaan dit artikel voor een impressie). Volgens de overlevering werd ze ontdekt door Mattes Jansson, geboren in 1783. Hij zou genezen zijn van zijn slechte ogen nadat hij zich met dit water had gewassen, en hij vertelde daarna overal over de geneeskracht van de bron. Vanaf dat moment kwamen mensen van heinde en verre om verlichting te zoeken bij allerlei kwalen: reuma, stijve gewrichten, slechte ogen en ziekte.
Er kwam zelfs een badhuis en een klein kuuroord bij, Stenåsen, waar bezoekers een tijdje konden verblijven. De laatste badgast werd er in 1941 ontvangen, daarna verdween de plek in stilte weer in de bossen. Wat rest is een open plek, een stenen fundament, en het jaarlijkse werk van de lokale Hembygdsförening (erfgoedvereniging) die de weide vrijmaakt, zodat het verhaal niet helemaal door de natuur wordt opgeslokt.
Offerbronnen in Scandinavië
Wat ik bij Matteskällan vond, staat niet op zichzelf. Door heel Scandinavië zijn bronnen te vinden die meer waren dan een plek om water te scheppen. Ze worden offerkällor genoemd, oftewel offerbronnen. In ruil voor kleine geschenken zoals een muntje, een speld, een lapje stof of een stuk brood vroeg men om genezing, bescherming of kracht. Wie iets van de bron wilde ontvangen, moest er ook iets achterlaten.
De oorsprong van deze offerbronnen gaat terug tot ver voor het christendom.
Wijsheid, kennis en lotsbestemming
In de Noordse mythologie zijn bronnen plekken van wijsheid en kosmische orde. Neem Mímisbrunnr, de bron van Mímir. Daar lag de diepste kennis verborgen, maar niemand kon er zomaar uit drinken. Zelfs de oppergod Odin niet, hij gaf zijn eigen oog om één slok van dat water te bemachtigen. Dit verhaal laat zien hoe kostbaar inzicht is. Wijsheid komt nooit voor niets, er is altijd een prijs die je bereid moet zijn te betalen.
En dan is er Urdarbrunnr, de bron van de Nornen, de lotsgodinnen. Aan de voet van Yggdrasil, de wereldboom, weven zij de draden van ieders levenslot. Het water voedt de wortels van de boom en houdt het universum levend. Hier wordt duidelijk dat bronnen niet alleen mensen raakten, maar het fundament vormden van de kosmos zelf, plekken waar lot en orde samenvielen.
Energie en verbinding
Ook in de Sámi-cultuur is water nooit zomaar water. Zij kennen sáiva-meren, meren zonder zichtbare in- of uitlaat. Volgens de Sámi hebben ze een dubbele bodem en vormen ze een poort naar Sáivu. Een verborgen geestesrijk waar beschermwezens, voorouders en zelfs meerminnen wonen. Wie daar een vis ving, wist dat hij contact had met iets groters dan de zichtbare wereld.
Voor de nåjd(e), de sjamaan, was water bovendien een bron van kracht. Hij waste zich of dronk van het water voor een ritueel, niet om schoon te worden, maar om zich te laden met energie en helderheid. Voor de Sámi is het water een actieve krachtbron, een brug tussen mens en mysterie. Het voedt, bekrachtigt en opent wegen naar een wereld die anders gesloten blijft.
Christendom
Toen het christendom zijn weg naar Scandinavië vond, verdwenen die gebruiken niet zomaar. Bronnen waren zo sterk verankerd in het dagelijks leven en in de geloofsovertuiging van mensen dat de kerk ze niet kon negeren. Daarom werden veel van deze plekken letterlijk herdoopt. Ze kregen een naam die aansloot bij de nieuwe tijd, zoals Sint-Olof of de Heilige Drievuldigheid. Op die manier kon het oude gebruik voortbestaan, maar dan onder een christelijk symbool.
De praktijk zelf veranderde nauwelijks. Mensen bleven het water zien als heilig en geneeskrachtig. Ze bleven erheen gaan om zich te wassen, om een slok te nemen of een klein offer achter te laten. Alleen de taal waarin men dat beschreef veranderde. Waar men vroeger sprak over geesten of goden, sprak men nu over heiligen en mirakels. De bron bleef dezelfde, maar de verhalen kregen een nieuw jasje.
Stilte en herinnering
Sinds het begin van de mensheid zijn bronnen geëerd. Eerst als bezielde krachtplaatsen, daarna als christelijke heilige plekken. Maar nu, in onze tijd, raken ze langzaam in de vergetelheid. We erkennen nauwelijks nog de bezieling van de natuur, en ook het geloof speelt voor velen geen grote rol meer.
Wat overblijft zijn plekken als Matteskällan. Een bron die ooit mensen van heinde en verre trok, maar nu een stille open plek in het bos, overwoekerd door mos en bomen, alleen zichtbaar dankzij de inzet van een paar vrijwilligers die het pad vrijhouden.
En toch …
Als je op zo’n plek staat, voel je het nog altijd. Het water murmelt en fluistert. De oude rituelen, gebeden en tradities hangen als een dikke deken over de bron. Een gevoel van eerbied daalt op je neer en je hartslag bonkt in je keel.
Deze bronnen zijn niet dood, ze laten je ervaren dat de bezieling er nog steeds is. Ze laten je voelen en beseffen dat uitwisseling nog altijd mogelijk is, geven en ontvangen, ook nu.
En daar stond ik, aan de rand van de Matteskällan. Met alleen een telefoon in mijn hand, modder op mijn broek en een enorme drang om de bron te eren.
Ik zocht een stukje flint, maakte een sneetje in mijn vinger en gaf het grootste offer dat ik geven kon, mijn eigen levensvocht. Ik doopte daarna mijn handen in de bron en nam eerbiedig een slokje water.
Met een zingend hart keerde ik huiswaarts, een hoofd vol verhalen en hernieuwde energie. Het sneetje allang genezen en de boodschappen vergeten.
Bronnen in de Lage Landen
Lieve lezer, ook in Nederland en België bestaan nog steeds bronnen en putten met een lange traditie van verhalen, genezing en rituelen. Vaak dragen ze de naam van een heilige, zoals Sint-Willibrord, Sint-Odiliën, Sint-Amelberga, maar de wortels gaan verder terug. Net als hier in Zweden werden ze bezocht om genezing te vragen, bescherming te zoeken of om de kracht van het water te ervaren.
Wie zich daarin wil verdiepen, kan ik het boek 'Heilige Bronnen in de Lage Landen' van Linda Wormhoudt aanraden. Zij beschrijft tientallen van deze plekken, hun geschiedenis en hun hedendaagse betekenis.
Bij deze ook een uitnodiging: bezoek eens een bron bij jou in de buurt. Luister naar de fluisteringen, de verhalen en de bezieling die er nog steeds te vinden is. Neem een offertje mee, en ervaar wat de bron jou te bieden heeft.
Een impressie van Matteskällan