Over Baardmos en de lucht klaren 🌿

Witch’s Hair

De herfst is aangebroken bij ons in Zweden. 

De dagen zijn nog aangenaam warm, maar de bossen betoveren ons met hun kleurenpracht en de Berk laat vol overgave haar blaadjes dwarrelen in de wind. 

Het zijn zalige dagen waarop je het liefste van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat buiten bent. En ondanks dat de hertenhuisvlieg de bossen nog teistert, is het een genot om lange wandelingen te maken.

Tijdens een van mijn dwalingen kwam ik een groepje prachtige bomen tegen die volhangen met Baardmos. 

Sierlijke grijsgroene slierten die wiegen in de wind. Ik ken het vooral vanuit Australië waar het Old Man’s Beard genoemd wordt. Daar hult het soms hele stukken bush in een mysterieuze sfeer die doet denken aan tovenaars en magische bossen. 

Het wordt ook wel Witch’s Hair genoemd. Een bijnaam die verwijst naar oude verhalen waarin gesproken wordt over De Oude Vrouwen van Het Bos, die hun haar kamden en lieten waaien in de wind. De plukken aan de bomen als stille herinnering aan hun aanwezigheid.

Een langzame groeier

De Latijnse naam van Baardmos is Usnea en dit is een verzamelnaam voor een groep korstmossen binnen het geslacht Usnea. 

Want ook al noemen we Usnea in de volksmond een mos, eigenlijk klopt dat niet. Het is niet eens een plant, maar een korstmos, een wonderlijk verbond tussen een alg en een schimmel. De alg leeft van het zonlicht en maakt suikers, terwijl de schimmel een stevige structuur vormt en zorgt dat er water vastgehouden wordt. Samen vormen ze een uniek eigen wezen.

Een van de dingen die ik zo bijzonder vind aan Baardmos, is hoe langzaam het groeit, slechts een paar millimeter per jaar. Kun je je voorstellen hoe oud sommige van die prachtige slierten zijn! Een sliert van 20 cm kan al meer dan 50 jaar oud zijn. In ongerepte gebieden van Scandinavië is Baardmos gevonden waarvan men vermoedt dat ze zo rond de 200 jaar oud zijn.

Toch is het voor Baardmos een hele uitdaging om zo oud te worden. Hij gedijt namelijk alleen daar waar de lucht zuiver is. Want Baardmossen, en korstmossen in het algemeen, absorberen stoffen uit de lucht en zijn daarmee een soort levende spons voor luchtverontreiniging. In de Lage Landen is hij helaas een zeldzame gast geworden, want op de meeste plekken is de lucht te vuil voor zijn zuivere bestaan.

Geneeskracht en volksgebruiken

Zijn gevoeligheid voor vervuiling zie je mooi weerspiegeld in zijn geneeskrachtige werking. Baardmos is vooral bekend vanwege zijn antibiotische werking, die grotendeels wordt toegeschreven aan het inhoudsstofje ‘usninezuur’.

Dit stofje werkt bacteriedodend, ontstekingsremmend en antiviraal. Je kunt er een tinctuur van maken en inzetten bij infecties. Ook uitwendig wordt het al eeuwenlang gebruikt als een natuurlijk verband voor wonden, vanwege de antiseptische werking.

Je ziet de geneeskracht terug bij de volksgebruiken van de Sami, waar Usnea werd gebruikt in rookrituelen om ziektegeesten uit het lichaam te jagen. Ook werd het gebrand als offer aan de woudgeesten, met name bij helingsrituelen.

Dit zie je weer terug in de volksmagie van Noord-Europa waar Usnea wordt beschouwd als een bosbeschermer en healer van het Woud. Als een stille wachter groeit hij op de bomen, waar hij niet alleen de lucht zuivert, maar ook het bos beschermt. Tegen kwade intenties, onwelwillende indringers en alles wat de harmonie van het bos verstoort. 

Baardmos klaart de lucht

En dat is precies wat hij jou ook te bieden heeft.

Wanneer je het gevoel hebt dat je overweldigd raakt door alles wat er in de lucht hangt: onrust, spanningen, negativiteit en gedoe dat niet van jou is, dan helpt Baardmos je om de lucht te klaren.

Hij beschermt tegen al die prikkels van buitenaf die zich aan je vast lijken te plakken. Tegen die vage druk die je niet goed kunt plaatsen, maar die zwaar op je schouders ligt. Tegen stemmingen, meningen en verwachtingen die je uit balans brengen en je de adem kunnen benemen.

Dan zal Baardmos je omhullen. Als een energetisch antisepticum hult hij je in een cocon van frisse lucht, zodat je weer ademruimte krijgt. Zodat je kunt landen bij jezelf, en de rust weer kunt voelen. 

De rust van een oude wachter die al decennia aan de boom hangt, traag gegroeid, ongehaast, in diepe verbinding met Het Woud, en met zichzelf.

Eikenmos als alternatief

Nu valt het alleen niet mee om Baardmos te vinden in Nederland of België en dat wat er groeit, mag je koesteren. Het zijn stille getuigen van een klein stukje natuur waar de lucht nog zuiver genoeg is om te bestaan.

Als alternatief kun je een stukje Eikenmos (Evernia prunastri) bij je dragen. Ook Eikenmos is geen echt mos, maar een korstmos dat graag groeit op bomen. Hij heeft vrijwel dezelfde geneeskrachtige en energetische werking als Baardmos. Maar is beter bestand tegen vervuiling en komt gelukkig nog in overvloed voor in de Lage Landen.

Lieve Lezer, maak dit weekend een boswandeling. Haal diep adem en ruik hoe de volle geur van de herfst al in de lucht hangt. Zoek dan een stukje afgevallen tak of schors waar Eikenmos op groeit. Draag het in een zakje bij je en ervaar wat het met je doet als je deze oude wachter van het bos bij je draagt. 

Afbeeldingen onder:
Eerste afbeelding: Baardmos
Tweede afbeelding: Eikenmos

Lees hier het volgende verhaal

Lees hier het vorige verhaal